Inflacja – czym jest i w jaki sposób sobie z nią radzić?

W ostatnich miesiącach wciąż słyszymy o rosnącym wskaźniku inflacji, co wiąże się z malejącą siłą nabywczą pieniądza. Obserwujemy wzrost cen towarów i usług – ta sama kwota z miesiąca na miesiąc pozwala kupić coraz mniej. Czym dokładnie jest inflacja z ekonomicznego punktu widzenia i jak sobie z nią radzić?

Inflacja — definicja i charakterystyka

Mianem inflacji definiuje się proces zmian zachodzących w gospodarce, a dokładnie – powszechny wzrost cen. Standardem jest, że koszt poszczególnych towarów i usług się zmienia – jedne tanieją, inne drożeją. Natomiast o inflacji mówimy wtedy, gdy mamy do czynienia z powszechnym wzrostem cen, a nie wówczas, gdy podwyżki obejmują jedynie wybrane produkty.

Konsekwencją inflacji jest malejąca wartość pieniądza. Załóżmy, że rok temu za 100 zł mogliśmy kupić 5 dużych zeszytów po 20 zł. W wyniku inflacji ich cena wzrosła i teraz przykładowy produkt kosztuje już 25 zł. W związku z malejącą siłą nabywczą tych 100 zł, możemy za nie kupić już tylko 4 zeszyty.

Mierząc inflację, uwzględnia się wszystkie towary i usługi, z których korzystają gospodarstwa domowe, w tym dobra codziennego użytku, takie jak produkty spożywcze, paliwo, dobra trwałe (np. urządzenia) i usługi (zarówno fryzjerskie, jak i wynajem mieszkania).

Inflację wylicza się dla danego kraju, ale również np. dla wszystkich państw strefy euro. W Polsce zajmuje się tym Główny Urząd Statystyczny, natomiast we wspomnianej strefie euro – Eurostat.

Czy inflacja jest zjawiskiem negatywnym?

Wzrost cen w gospodarce jest zjawiskiem naturalnym. Ważne jest jednak to, by banki centralne w poszczególnych krajach czuwały nad utrzymaniem inflacji na niskim poziomie, gdyż wysoka wartość jej wskaźnika wiąże się z wieloma negatywnymi konsekwencjami. Szybkie tempo wzrostu cen powoduje problemy w prowadzeniu działalności gospodarczej. Przedsiębiorcy nie wiedzą, ile będą musieli zapłacić w przyszłości za materiały, co jest szczególnie kłopotliwe w przypadku biznesów wiążących się z koniecznością planowania wydatków na dłuższy czas, np. w branży budowlanej.

Wysoka inflacja zniechęca do oszczędzania. Jeśli jest ona wyższa od oprocentowania lokat, to wówczas siła nabywcza środków złożonych w depozycie jest po jego zakończeniu niższa niż przed założeniem depozytu. Nie chronimy zatem w ten sposób wartości naszych środków. Z tego powodu, rezygnujemy z trzymania pieniędzy w bankach, co prowadzi do tego, że banki mają coraz mniejsze możliwości przyznawania nowych kredytów. Tym samym takie zobowiązania stają się coraz droższe i trudniej dostępne.

Wysoka inflacja wymusza również podejmowanie działań zmierzających do zahamowania dalszych wzrostów cen, dlatego Rada Polityki Pieniężnej podnosi wtedy stopy procentowe. Konsekwencją tego są drożejące kredyty, co jest szczególnie odczuwalne w przypadku kredytów hipotecznych oraz pożyczek dla przedsiębiorstw.

Inflacja vs deflacja

Przeciwieństwem inflacji jest deflacja, która oznacza wzrost wartości pieniądza w czasie, co przekłada się na malejące ceny. Na pierwszy rzut oka może się wydawać, że jest to korzystne zjawisko, jednak w szerszej perspektywie również ma negatywne konsekwencje. Rosnąca siła nabywcza pieniądza sprawia, że zwiększa się wartość zadłużeń, czego efektem mogą być problemy z wypłacalnością firm i konsumentów. Nabywcy zaczynają oczekiwać obniżek cen produktów, dlatego zwlekają z zakupem i tym samym do gospodarki trafia mniej środków. Może to prowadzić nawet do spadku PKB. Firmy mają coraz większe zapasy, wstrzymują produkcję oraz obniżają ceny, by sprzedać towary. Rośnie wówczas bezrobocie. Z tego względu utrzymująca się na niskim poziomie inflacja jest uznawana przez ekonomistów za zjawisko korzystniejsze dla gospodarki niż deflacja.

Jak sobie radzić z inflacją?

Rosnące ceny stanowią kłopot zarówno dla konsumentów, jak i dla firm. Oprocentowanie lokat terminowych i kont oszczędnościowych od lat pozostaje na poziomie zdecydowanie poniżej inflacji. Ponadto od tych dochodów trzeba jeszcze zapłacić podatek Belki w wysokości 19 proc. Co zatem robić ze środkami, aby optymalnie je w tym momencie wykorzystać? Możliwości jest co najmniej kilka.

Inwestowanie

Inwestowanie wymaga to wiedzy, jednak niewątpliwie jest to słuszny krok w kierunku ochrony środków przed utratą wartości. Tylko w pierwszej połowie 2021 roku Polacy wydali 11 mld złotych na mieszkania zakupione za gotówkę. Nieruchomości uchodzą za jedną z najpewniejszych inwestycji. Inne formy inwestowania uznawane za względnie bezpieczne, to m.in. metale szlachetne (szczególnie złoto). Pamiętajmy o inwestowaniu w rynki, które dobrze znamy oraz o dzieleniu portfela – nie lokujmy pieniędzy np. tylko w akcje. Ponadto, nie zapominajmy o pozostawieniu części oszczędności np. na koncie oszczędnościowym, najlepiej w kilku walutach, co zapewni nam ochronę przed bessą na rynku oraz znaczącym spadkiem wartości polskiej złotówki.

Przyspieszanie zakupów produktów

Wiele firm robi zapasy materiałów i choć muszą ponosić koszty ich magazynowania, to wydaje się to być słusznym kierunkiem w warunkach wysokiej inflacji. Gospodarstwa domowe mogą z kolei rozważyć zakupy planowane na przyszłość już teraz. Jest to związane z tym, że ceny w najbliższym czasie będą dalej najprawdopodobniej rosnąć.

Spłacanie zobowiązań

Kiedy w górę idą stopy procentowe i rosną koszty kredytów, warto nadpłacać kapitał zobowiązań. W przeciwnym razie należy się liczyć z ponoszeniem coraz wyższych kosztów w postaci odsetek od kapitału. W czerwcu 2022 roku RPP po raz dziesiąty z rzędu podniosła stopy procentowe. Wielu klientów banków zmuszonych będzie w najbliższym czasie do płacenia dwa razy wyższej raty niż w październiku 2021 roku. Rozwiązaniem dla osób posiadających oszczędności jest nadpłacenie kapitału.

Uporządkowanie wydatków

Czas wysokiej inflacji jest okresem, w którym warto bliżej przeanalizować, jak gospodarujemy pieniędzmi i ewentualnie zastanowić się nad wydatkami, które są zbędne. Dobrym krokiem jest zweryfikowanie tego, jak robimy zakupy. Czy są przemyślane? Korzystamy ze sklepów, w których ceny są niskie? Czy możemy zrezygnować z wybranych produktów, bez znaczącego uszczerbku dla jakości życia?

Wysoka inflacja to zjawisko niewątpliwie negatywne i bezwzględnie należy z nim walczyć. Firmy i konsumenci zmuszeni są chronić oszczędności przed utratą wartości, np. racjonalizować lub przyspieszać planowane wydatki. Inflacja jest pozytywnym zjawiskiem tylko wtedy, jeśli utrzymuje się na niewielkim poziomie. Pozostaje mieć nadzieję, że w stosunkowo niedalekiej perspektywie Polska będzie krajem z niewielką inflacją na poziomie 2-3 proc.